Uyku Deyip Geçmeyin
Uyku kendi içinde belli bir düzeni olan, insan için vazgeçilmez bir gereksinimdir. Uyku beslenme ve
üreme gibi yaşamın temel öğeleri arasında yer alır. Bu temel üç öğe arasında uyku, insanın yoksunluğu
karşısında en dayanıksız olduğu, kaçınılmaz ve önlenemez bir biçimde yerine konması gereken bir
durumdur. Uyku sırasında vücutta yenilenme, organizmada büyüme, gün içinde öğrenilen bilgilerin kalıcı
hafızaya aktarılması gibi olaylar gerçekleşir.
Uyku insan ömrünün yaklaşık üçte birini oluşturmaktadır. Uyku insan bünyesi tarafından belli bir düzen
içerisinde kontrol edilirken, belli bir ritmi vardır. Bu düzen dışarıdan alınan aydınlık-karanlık mesajlarıyla
ilişkiliyken, aydınlık ve karanlığa göre insan vücudundan bazı hormonlar salgılanarak uykululuk ve
uyanıklık sağlanır. Erişkin bir insan ortalama 6-8 saat uykuya ihtiyaç duyar.
Uyku Bozukluğu Hastalık Belirtisi Olabilir
Uyku sorunları, bir belirti olarak hemen hemen her hastalıkta karşılaşılan bir durumdur. Çocuklarda,
erişkinlerde ve özellikle yaşlılarda uyku sorunlarının yaygınlığı % 30 civarındadır. Uyku sorunları
psikiyatrik veya başka tıbbi bir hastalığa bağlı ortaya çıkabileceği gibi tek başına bir bozukluk şeklinde de
görülebilir. Uyku bozuklukluklarını
- İnsomnia (uykusuzluk),
- Hipersomnia (fazla uyuma)
- Parasomnia (uykuda davranış ve fizyolojik değişiklikler)
- Uyku-uyanıklık düzen bozuklukları olmak
üzere dört gruba ayrılır. Bunlardan en sık görüleni uykusuzluktur (insomnia). Bu haftaki yazımızda
insomnia üzerinde duracağız.
İnsomnia (Uykusuzluk)
Uykuya dalma, uykuyu sürdürme ve sonlandırmaya ilişkin yakınmaların olması ve dinlendirici olmayan
uyku olarak tanımlanmaktadır. Ya da kişinin yeteri süre ve zaman diliminde uyuyamadığı ve yeni bir
güne hazırlanamadığı durumlar olarak tanımlanabilir. Kişide geceleri uykuya dalmakta güçlük, uykuyu
sürdürmede güçlük, sabah erken uyanma, hafif veya dinlendirici olmayan uyku oluşurken gündüzleri
yorgunluk, enerji azlığı, konsantrasyon güçlüğü uykululuk hali görülebilir.
İnsomnia bir çok nedenden ötürü olabilen bir bozukluktur. Tek başına bir bozukluk olabileceği gibi, başka
bir hastalığın belirtisi de olabilir. Psikiyatrik bozuklukların önemli bir kısmında başat rol oynar ve temel belirtilerdendir. Birçok psikiyatri dışı medikal hastalık da uykuyu bozabilir. Çevrede uykuyu etkileyen ve uykusuzluk yapabilen bir çok faktör vardır. Işık, ses, yatağın özelliği, çiftlerden birisinin uyku esnasındaki hareketleri çevresel faktörlere örnek sayılabilir. Alkol bağımlılığı veya uyuşturucu madde kullanımı, bazı ilaçlar da uykusuzluk yapabilir.
İnsomnia(uykusuzluk) Yapan Psikiyatrik Bozukluklardan Bazıları
- Şizofreni
- Bipolar Bozukluk (Manik-depresif bozukluk)
- Depresyon
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu
- Kaygı Bozuklukları
- Bunama
- İnsomnia Yapan Bazı Tıbbi Hastalıklar
- Kalp Yetmezliği
- Anjina Pektoris
- Şeker Hastalığı
- Tiroid Hastalıkları
- Kronik Bronşit
- Mide Ülseri
- Epilepsi(sara)
- Eklem Hastalıkları
- Baş Ağrıları
- Parkinson
- Menopoz
İnsomniada Tedavi Nasıl Yapılır
Öncelikle uykusuzluğun sebebi belirlenmelidir. Eğer herhangi bir bozukluğa veya hastalığa bağlıysa
öncelikli olarak uykusuzluğun tedavisiyle birlikte, bu hastalığın tedavisi yapılmalıdır. Eğer herhangi bir
bozukluğa bağlı değilse direk olarak uyku sorununa dönük tedavi yapılır. Kısa süreli uykusuzluk
durumları çoğunlukla birkaç geceden fazla sürer ve kişide genel bir uyarılmışlık hali mevcuttur. Kişide
çoğunlukla stres vardır veya bir ilaç kullanıyor olabilir. Uykusuzluk nedeniyle kişi endişeli ve telaşlıdır.
Bu durumlarda hemen ilaç kullanmak yerine bazı düzenlemeler tedavi edici olabilir. Bazı durumlar ise
uykusuzluğu sürekli hale getirebilir.
Uykusuzluğun sürekli hale gelmemesi için bunları yapmayın:
• Yatakta uyumak içi fazla zaman harcama
• Yatış ve kalkış saatini değiştirmek
• Uykusuzluk konusunda endişe duyma
• Gündüz uyuklamaları
• Gün içi performans kaybı için endişe duyma
• Kafein ve alkol alımı
Tedavide çoğunlukla ilaçlar ve günlük aktivitelerde bazı düzenlemeler gerekir. İlaç kullanımı çoğunlukla
kısa süreli olmaktadır. Ancak bazı durumlarda uzun süreli kullanım gerekebilir. Düzenlemeler
çoğunlukla uyku hijyeniyle alakalıdır. Ve bir çok durumda uyku hijyen bozukluğunu düzeltmek tedavi
edici olabilmektedir.
Uyku Hijyenine Yönelik Düzenlemeler
• Sabah uyanınca yataktan çıkılmalıdır. Dinlenmek amacıyla uyumaya devam etmek, dinlendirici
olmadığı gibi uyku ritmini de bozabilmektedir.
• Her sabah aynı saatte kalkılmalıdır.
• Gündüzleri uyunmamalıdır
• Düzenli egzersiz yapılmalı, ancak akşamları heyecan verici aktivitelerden kaçınılmalıdır
• Uyku saatine yakın yemek yenmemelidir
• Kafeinli, kolalı içeceklerden kaçınılmalıdır
• Uyumaya çabalanmamalıdır
• Yatak odası ses, ışık, ısı yönünden korunmuş olmalıdır
